Czwarty sektor jako odpowiedź na (brak) działania państwa soft autorytarnego? Trialog aktywistyczno-badawczy o doświadczeniach obywatelskich w latach 2015–2023

Abstrakt

Artykuł podejmuje analizę reakcji społeczeństwa obywatelskiego na autorytarne praktyki państwa w Polsce w latach 2015–2023. Autorzy wprowadzają pojęcie „czwartego sektora” jako formy krótkotrwałej, hybrydowej mobilizacji łączącej działalność w przestrzeni cyfrowej z akcjami bezpośrednimi. Przedstawione zostały etapy transformacji zaangażowania obywatelskiego: od masowych demonstracji kobiet i marszów równości, przez spontaniczną pomoc uchodźcom przy wschodniej granicy, aż po wielotysięczne protesty w okresie pandemii COVID-19. Podkreślono rolę mediów zasięgowych w ekspresowej samoorganizacji, jak również ryzyko wykorzystywania lęków przed „Innymi” przez ruchy populistyczne. Autorzy zwracają uwagę na niedostateczne zaufanie instytucjonalne wobec trzeciego sektora oraz na stopniowe zmęczenie społeczne wynikające z ciągłego reagowania na kolejne kryzysy. W zakończeniu zaakcentowano potrzebę refleksji pedagogicznej nad dynamiką przemian społecznych oraz wkładem badań naukowych we wspieranie trwałego rozwoju demokratycznych struktur.