Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweRelacje dziecka ze zwierzęciem w środowisku rodzinnym. Między perspektywą animalistyczną a antropomorfizacją. Ujęcie teoretyczne.
DOI:
https://doi.org/10.26881/ae.2024.21.08Słowa kluczowe:
zwierzęta towarzyszące, antropomorfizacja, zwierzęta jako członkowie rodzin, perspektywa animalistycznaAbstrakt
W ostatnich latach na terenie Polski i Europy wzrasta liczba gospodarstw domowych, w których zwierzęta stają się członkami rodzin. Pomimo tej tendencji w badaniach przekrojowych, a także w badaniach prowadzonych przez edukatorów i decydentów publicznych, wciąż ignoruje się implikacje tego zjawiska dla relacji w rodzinie, szczególnie w kontekście najmłodszego pokolenia. Celem artykułu jest analiza polskiego i zagranicznego piśmiennictwa dotyczącego relacji dzieci i młodzieży ze zwierzętami - głównie domowymi. Autorzy, odwołując się do matrycy postrzegania zwierząt domowych, a w szczególności do dychotomii antropomorfizm – animalizm (Konecki 2005), przedstawiają dynamikę tej relacji w trzech obszarach: zwierzęta jako członkowie rodzin, zwierzęta w rodzinie niebiologicznej oraz znęcanie się nad zwierzętami przez dzieci i młodzież. Wskazano trzy obszary przyszłych badań: (1) analiza porównawcza funkcjonowania zwierząt w rodzinach bezdzietnych (2) edukacja dzieci w kontekście relacji oraz behawioryzmu zwierząt towarzyszących; (3) wpływ terapeutyczny obecności zwierząt w obszarze rodzin (nie)biologicznych.
Downloads
Bibliografia
Adamski, F. (2002). Rodzina. Wymiar społeczno-kulturowy. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Ascione, F. (1993). Children who are cruel to animals: A review of research and implications for developmental psychopathology [w:] Anthrozoös, 6, s. 226-247.
Belk, R. (1996). Metaphoric relationship with pets [w:] Society and Animals. vol.4, no 2, s. 121-145
Berkowitz, L. (1988). Frustration, appraisals, and aversively stimulated aggression. [w:] Aggressive Behaviour, 14, s. 3–12.
CBOS (2003). Opieka nad zwierzętami domowymi w czasie wakacji. Komunikat z badań, Warszawa, s. 1-2.
Ciarka, R. (1994). O sposobach zabijania zwierząt [w:] PSL Konteksty, nr 3–4, s. 139–148.
Chmiel K., Kubińska Z., Derewiecki T. (2014). Zastosowanie terapii z udziałem zwierząt w praktyce psychiatrycznej [w:] Probl Hig Epidemiol t. 95(3), s. 591-595
Christopher, P., Brislin, S. (2015). Antisocial personality disorder/psychopathy [w:] Cautin R. L., Lilienfeld S. O. (red.), The Encyclopedia of Clinical Psychology, s. 1-10.
Cohen, J., Mannarino, A., Deblinger, E. (2011). Terapia traumy i traumatycznej żałoby u dzieci i młodzieży, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Czerwińska-Jakimiuk, E. (2022). Sprawcy agresji i przemocy wobec zwierząt. Od czynników osobowościowych i sytuacyjno-społecznych do psychopatii i antyspołecznego zaburzenia osobowości [w:] Zoophilologica. Polish Journal of Animal Studies 1 (9), s. 1–21.
Dollard, J. (1938). Hostility and fear in social life [w:] Social Forces, 17, s. 15–25.
Dollard, J., Doob L. W., Miller N., Mowrer O., Sears R. (1939). Frustration and aggression. New Haven, CT: Yale University Press.
Dybowska E. (2018). Transformacja pojęcia rodzina we współczesnym dyskursie interdyscyplinarnym. [w:] Sieradzka-Baziur B. (red.), Pedagogika rodziny na początku XXI wieku w świetle pojęć i terminów, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum w Krakowie, s. 9-34.
Frankiewicz, E. (2014). Pies jako istota społeczna we współczesnej rodzinie polskiej [w:] Pedagogika Rodziny 4/4, s. 27-39.
Gullone, E. (2011). Conceptualising Animal Abuse with an Antisocial Behaviour Framework [w:] Animals 1(1), s. 144-160.
Girczys-Połedniok, K., Pudlo R., Szymlak A., Pasierb N. (2014). Zastosowanie terapii z udziałem zwierząt w praktyce psychiatrycznej [w:] Psychiatria, t. 11, nr 3, s. 171-176.
Helios, J., Jedlecka, W. (2017). Okrucieństwo wobec zwierząt z punktu widzenia psychologii i filozofii – zarys problemu [w:] Acta Universitatis Wratislaviensis, 3759, s. 31-44.
Kellert, S., Felthous, A. (1985). Childhood cruelty toward animals among criminals and noncriminals [w:] Human Relations, 38, s. 1113–1129.
Kennedy, J. S. (1992). The New Anthropomorphism. Cambridge: The University of Cambridge.
Konecki, K. (2005). Ludzie i ich zwierzęta. Interakcjonistyczno - symboliczna analiza społecznego świata właścicieli zwierząt domowych, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Kulisiewicz, B. (2007). Witaj piesku! Dogoterapią we wspomaganiu rozwoju dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych, Kraków: Wydawnictwo Impuls.
Kulisiewicz, B. (2009). Dogoterapią we wspomaganiu nauki i usprawnianiu techniki czytania, Kraków: Wydawnictwo Impuls.
Kurzeja, A., Godawa J. (2009). Wykorzystanie zooterapii w terapii pedagogicznej na przykładzie terapii z udziałem psa [w:] Chowanna 1, s. 85-96.
Lee-Kelland R., Finlay F. (2018). Children who abuse animals: when should you be concerned about child abuse? A review of the literature [w:] Archives of Disease in Childhood, 103, s. 801–805.
Łodygowska, E., Hendzelewska N., Tyl M. (2019). Coping styles and aggressiveness in adolescents [w:] Pomeranian Journal of Life Sciences, vol.65, no.2, 3919, s. 63-68.
A.Magiera, Cz. Klocek, W.Penar, (2018) Animaloterapia jako współczesne narzędzie poprawy zdrowia człowieka [w:] Sztuka Leczenia, 2, s. 85-90.
Mallon, G.., Levinson, B. (1997). Pet-oriented Child Psychotherapy (2nd edition), Springfield, IL: Charles Thomas Publisher LTD.
Mamzer, H. (2015), Posthumanizm we współczesnych modelach rodzin: zwierzęta jako członkowie rodziny? [w:] Grotowska S., Taranowicz I., Rodzina wobec wyzwań współczesności. Wybrane problemy, Wrocław: Oficyna wydawnicza Arboretum, s. 151-174.
Marcus-Newhall, A., Pederson W. C., Carlson M., Miller N. (2000). Displaced aggression is alive and well: A meta-analytic review [w:] Journal of Personality and Social Psychology, 78(4), s. 670–689.
McEwen, F., Moffitt, T., Arseneault, L. (2014). Is childhood cruelty to animals a marker for physical maltreatment in a prospective cohort study of children? Child Abuse and Neglect, 38(3), s. 533-543.
Mead, G. H. (1975). Umysł, osobowość i społeczeństwo, Warszawa: PWN.
Miller, N., Pedersen W. C., Earleywine M., Pollock V. E. (2003). A Theoretical Model of Triggered Displaced Aggression [w:] Personality and Social Psychology Review, Vol. 7, No. 1, s. 75–97.
Monsalve, S., Ferreira F., Garcia R. (2017). The connection between animal abuse and interpersonal violence: A review from the veterinary perspective [w:] Research in Veterinary Science, 114, s. 18–26.
Morgan, C. (1903). Introduction to comparative psychology, London: Walter Scott.
Nowicki T. (2017). Zoo jako projekt edukacyjny [w:] Ars Educandi, 14.
Parfitt, C., Alleyne, E. (2018). Not the Sum of Its Parts: A Critical Review of the MacDonald Triad. Trauma [w:] Violence & Abuse, 21(2), s. 300-310
Rancew-Sikora, D. (2010). Procedury zaznaczania i przekraczania granic gatunku ludzkiego w opowieściach miłośników zwierząt [w:] Konecki K., Kacperczyk A. (red.), Procesy Tożsamościowe. Symboliczno - interakcyjny wymiar konstruowania ładu i nieładu społecznego, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 113-138.
Robinson, C., Clausen, V. (2021). The Link Between Animal Cruelty and Human Violence, https://leb.fbi.gov/articles/featured-articles/the-link-between-animal-cruelty-and-human-violence [dostęp: 01.08.2023].
Singer, P. (2018). Wyzwolenie zwierząt, Warszawa: Marginesy.
Stawarz-Popek, K. (2011). Rodzina z czworonogiem. Wybrane przejawy relacji człowiek- pies [w:] Państwo i Społeczeństwo 11(3), s. 125-140.
Suszko, A. (2017). Zwierzę zawsze pozna człowieka. Relacje podlaskich rolników ze zwierzętami [w:] Etnografia Polska 61, t. LXI, z. 1–2, s. 209-223.
Świętochowski, W. (2014). Rodzina w ujęciu systemowym. [w:] Janicka I., Liberska H. (red.), Psychologia rodziny, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 21-44.
Tarnawska M. (2021). Zwierzęta i ich znaczenie dla rozwoju dziecka [w:] Pedagogika Przedszkolna i Wczesnoszkolna, 2(18).
Taylor, Ch. (2020). Dzieci i młodzież ze zdezorganizowanym stylem przywiązania. Podejście metalizowania w empatycznej opiece opartej na wiedzy o przywiązaniu i traumie, Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Taylor, Ch. (1996). Etyka autentyczności, Kraków: Znak.
Taylor, Ch. (2020). Zaburzenia przywiązania u dzieci i młodzieży, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Thompson, K., Gullone, E. (2006). An investigation into the association between the witnessing of animal abuse and adolescents’ behavior toward animals [w:] Society & Animals: Journal of Human-Animal Studies, 14, no. 3, s. 221–243.
Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej,
https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu20111490887
[dostęp: 17.07.2023].
Wright, J., Hensley C. (2003). From animal cruelty to serial murder: Applying the graduation hypothesis [w:] International Journal of Offender Therapy and Comparative Criminology, 47, s. 71–88.
Velde, B. P., Cipriani, J., Fisher, G. (2005). Resident and therapist views of animal-assisted therapy: Implications for occupational therapy practice [w:] Australian Occupational Therapy Journal, 52(1), s. 43-50.
Zacharek, N. (2017). Zwierzę domowe jako członek rodziny w XIX i XXI wieku [w:] Tematy z Szewskiej 2(19), s. 96-112
Zienkiewicz, M. (2022). Zwierzęta domowe to członkowie rodziny - nowe przepisy w Hiszpanii,https://www.polskieradio.pl/10/5367/artykul/2891048,zwierzeta-domowe-to-czlonkowie-rodziny-nowe-przepisy-w-hiszpanii [dostęp: 01.08.2023].
Zwierakowska, D., Adamczyk, K. (2021). Antropomorfizacja zwierząt – dylemat współczesnych relacji człowiek-zwierzę [w:] Przegląd Hodowlany nr 4/2021, s. 25-29.
